Masterclass Starten met Schooltuinieren

10 januari 2025

Op 8 januari vond de Online Masterclass Starten met Schooltuinieren plaats.

Met een geïnteresseerde groep van circa 80 deelnemers bespraken we wat erbij komt kijken wanneer een school of gemeente wil starten met schooltuinieren. Aan de hand van de Schooltuin beslisboom bespraken we de doelen die een school nastreeft met de schooltuin, de locatie waar de schooltuin komt, wat er nodig is, wie er in de schooltuin gaat werken, hoe vaak, enzovoort. Schooltuinexpert Annerie Rutenfrans deelde haar ervaring en leerkracht en praktijkdeskundige Sandra Jaspers, van Basisschool De Akker in Nijmegen vertelde hoe bij haar op school het schooltuinieren is georganiseerd en ingebed in het curriculum.

Let op: De gebruikte presentatie en andere informatiematerialen zijn onderaan dit artikel terug te vinden.

Leerkrachten, moestuincoaches, gemeentemedewerkers en ouders

De groep deelnemers bestond voor het grootste deel uit leerkrachten en moestuincoaches en andere schooltuinondersteuners. Daarnaast was er een aantal medewerkers van gemeenten present en zelfs een paar ouders die voor de school van hun kinderen een schooltuin gaan realiseren.

Wie initieert en trekt het schooltuinieren?

‘Het initiatief voor een nieuwe schooltuin kan bij iedereen vandaan komen, een leerkracht, een schooldirecteur, de gemeente of een ouder’, vertelde Annerie Rutenfrans, ‘het is belangrijk dat er een trekker is die het team van de school kan meekrijgen en die een team bij elkaar weet te brengen om de schooltuin te realiseren en behouden’. Hoe groot zo’n team is verschilt van school tot school.

Het grote netwerk van moestuincoaches in Nederland en veel NDE centra zijn vaak actief als trekker en / óf als moestuinexpert. Het is inmiddels bekend dat bij de meeste succesvolle schooltuinen de leerkrachten worden ontzorgd. Leerkrachten blijven altijd pedagogisch verantwoordelijk, maar missen vaak de kennis en / of tijd die nodig is om een goede schooltuin aan te leggen en daar lessen voor te maken die passen bij tuin en seizoen.

Zoek een moestuincoach bij jou in de buurt op de regiopagina’s van Jong Leren Eten
Ontdek de Nederlandse NDE centra – niet allemaal ondersteunen ze schooltuinieren. Neem contact op voor informatie.

Basisschool de Akker

Leerkracht Sandra Jaspers deelde haar praktijkervaring met schooltuinieren op Basisschool de Akker in Nijmegen. Leerlingen van groep 5 en 6 tuinieren in het Hof van Heden, een buurttuin bij de nabijgelegen Lourdeskerk. Daarnaast wordt er in de patio getuinierd. Deze tuin is een gedeelde verantwoordelijkheid van het hele schoolteam. Leerlingen van groep 7 ontwerpen met behulp van de moestuinmaat deze moestuin en maken het teeltplan ervoor. Op deze manier wordt het gekoppeld aan de rekenles (op schaal rekenen). Samen met de schooltuinexpert worden de plannen van leerlingen vervolgens omgezet in de patiomoestuin. Bij De Akker is Sandra de ‘kartrekker’, die steeds haar collega’s betrekt.

Vragen en antwoorden tijdens de Masterclass

Vraag: Is er een onderzoek dat ons de effecten van schooltuinieren laat zien?

Antwoord: Ja, er zijn heel veel onderzoeken in binnen- en buitenland. In 2018 heeft Annerie Rutenfrans onderzoek gedaan: School gardening increases knowledge of primary schoolchildren on edible plants and preference for vegetables. Daarnaast wordt er op dit moment onderzoek gedaan door Iris de Leeuw bij de WUR. Je kunt haar onderzoek volgen op haar website: onderzoeksproject I’ve Grown.

Vraag: Wij hebben behoefte aan lespakket voor groep 1 t/m 8 zodat wij kunnen voldoen aan de kerndoelen. Daarnaast zijn we op zoek naar een fijn schema (uren in de tuin, voorzaaien, wieden, oogsten enz).

Antwoord: In de presentatie (zie de downloadlinks onderaan het artikel) kun je de schema’s terugzien die zijn gepresenteerd. Verder staat op onze pagina over lesmaterialen bijvoorbeeld de lesmethode van onderzoekend tuinieren die lessen bevat voor alle schoolgroepen.

Vraag: Ik ben voor ons NDE-centrum op zoek naar een leerlijn in het seizoen

Antwoord: Neem eens contact op met de NDE centra in Rotterdam (Natuurstad), Groningen (Groene Leerlijn van NDE Groningen), of Amsterdam (Team Schooltuinen en Natuureducatie). Zij hebben allemaal prachtige leerlijnen en lesmaterialen ontwikkeld, die misschien ook bij jullie NDE centrum kunnen worden benut.

Vraag: Wij zijn op zoek naar fondsen of andere instanties waar we budget kunnen aanvragen

Antwoord: Op onze website hebben we alle fondsen en mogelijkheden voor schooltuinsubsidie of budget per provincie verzameld. (laat het ons weten als er iets ontbreekt of niet klopt svp).

Vraag: Waarom wordt er in de winter niet buiten lesgegeven?

Antwoord: Natuurlijk kan het wel. Maar het is de ervaring dat dat op weinig plekken gebeurt. Ook moestuiniers zijn meestal gericht op het tuinseizoen van maart – september / oktober. Maar het kan natuurlijk wel. Er zijn heerlijke wintergroenten zoals boerenkool, spruiten, etc. die ook geschikt zijn vooor de schooltuin.

Vraag: Wat te doen als de school een tuin heeft maar er geen draagvlak is binnen het team?

Antwoord: Draagvlak binnen het team is heel belangrijk. Als eenpitter wordt het lastig om een schooltuin succesvol te gebruiken. Om draagvlak te krijgen hebben we de volgende tips:

Zorg ervoor dat het niet veel extra werk voor de leerkracht is, door klein te starten en waar mogelijk een moestuincoach of NDE centrum te betrekken.
Maak eventueel gebruik van een kant-en-klare lesmethode, zoals onderzoekend tuinieren.
Laat zien dat ook basisvakken kunnen profiteren van het schooltuinieren, door reken en taallessen in de praktijk te geven.
Inspireer leerkrachten met mooie voorbeelden uit de buurt. Ga eens kijken bij een andere schooltuin!
Denk ook aan de invulling van het burgerschapsonderwijs. Misschien een mooie extra prikkel om het team wat nog niet zo enthousiast is te prikkelen.

Vraag: Koken jullie samen met de oogst?

Antwoord: Jazeker! Soms koken de kinderen mee, soms wordt er door begeleiders gekookt en genieten alle kinderen van een gezellig oogstfeest. Dat gebeurt per schooltuin op een andere manier, maar dit is een heel belangrijk onderdeel. Lekker genieten na al het werk.

Vraag: is er ervaring met verrijkte schooldag, moestuinieren? subsidie?

Antwoord uit de groep: Daar kunnen NPO (Nationaal Programma Onderwijs) gelden voor worden ingezet.

Vraag: Wat doen de kinderen allemaal in de tuin

Antwoord: Kinderen zaaien, wieden, oogsten, geven water, bereiden er lekkere gerechtjes mee en bij de Akker maken ze zelfs het teeltplan met behulp van de MoestuinMaat.

Bronnen, downloads en meer informatie

Bekijk de gebruikte presentatie voor deze Masterclass als PDF: Masterclass schooltuinen presentatie downloaden

Handboek Schooltuinen: Download gratis het Handboek Schooltuinen

Gratis films kijken: De schooltuin (op deze pagina vind je onderaan ook de verkorte versie) of Onder het maaiveld

Subsidie aanvragen voor de schooltuin: Pagina met subsidiemogelijkheden

Mensen overtuigen?: Download de brochure schooltuinieren en / of de bijlage voor gemeenten.

Op zoek naar lesmaterialen? Bekijk welke lesmaterialen voor de schooltuin we hebben verzameld.

Op zoek naar meer voorbeelden uit de praktijk? Lees interviews en nieuwsberichten over schooltuinieren.

Op zoek naar een moestuincoach? Vind moestuincoaches via de regiopagina’s van Jong Leren Eten

Benieuwd of het NDE Centrum bij jou in de buurt aan schooltuinieren doet? Vraag het ze (zoek eerst het NDE steunpunt bij jou in de buurt).

Op zoek naar schooltuinen in de buurt? Kijk op onze schooltuinkaart wat er is. (Staat jouw schooltuin er al op? Meld ‘m anders direct aan!)

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe Masterclasses, andere activiteiten of informatiematerialen? Meld je aan voor onze schooltuin fanmail, volg ons op LinkedIn, Instagram, of Facebook

Blijf je toch nog met een vraag zitten? Neem contact op via info@alliantieschooltuinen.nl. Als het kan, helpen we je graag.